Yfirlýsing vegna verkfalla
Umboðsmanni barna hefur borist fjöldi erinda vegna þeirrar stöðu sem komin er upp í kjaraviðræðum Kennarasambands Íslands við Sambands íslenskra sveitarfélaga annars vegar og ríkið hins vegar, þar sem verkfall kennara hefur nú varað í heila viku.
Verkfallið bitnar á nemendum í fjórum leikskólum, þremur grunnskólum, einum framhaldsskóla og einum tónlistarskóla. Þessir nemendur hafa misst úr sínu námi á meðan jafnaldrar þeirra hafa getað sótt sína skóla. Samkvæmt upplýsingum frá KÍ er um ótímabundið verkfall að ræða í leikskólum en í grunnskólum og framhaldsskólum er verkfallið tímabundið til 22. nóvember. Þá eiga fleiri skólar eftir að bætast við 25. nóvember og 20. desember.
Umboðsmaður barna beinir þeirri áskorun til deiluaðila að þeir leggi allt kapp í að leysa þessa kjaradeilu án tafar.
Þó verkfallsrétturinn sé óumdeildur verður ekki litið fram hjá því að börn eru skólaskyld og þau eiga stjórnarskrárvarinn rétt til menntunar og fræðslu. Að mati umboðsmanns barna er börnum í þeim skólum sem eru í verkfalli mismunað hvað varðar rétt þeirra til menntunar. Menntakerfið er ein af grunnstoðum samfélagsins og það gegnir mikilvægu hlutverki hvað varðar alhliða þroska barna. Það er verulega alvarlegt að afleiðingar þessa verkfalls verða þær að viðkomandi nemendur verði af rétti sínum til menntunar og standi þar af leiðandi jafnöldrum sínum ekki jafnfætis. Þá eykur fjarvera frá skóla m.a. líkur á því að börn þrói með sér skólaforðun sem skaðar bæði námsárangur og félagslega stöðu þeirra. Umboðsmaður barna hefur sérstakar áhyggjur af þeim börnum sem þegar eru í viðkvæmri stöðu. Það getur haft óafturkræfar afleiðingar fyrir börn að geta ekki sótt skóla og fyrir sum börn er skólinn griðastaður sem veitir öryggi sem þau njóta ekki annarsstaðar.
Það er mikilvægt að lagt verði mat á þau áhrif sem verkfallið hefur á nemendur til þess að hægt verði að grípa til mótvægisaðgerða með það að markmiði að tryggja réttindi þeirra. Þá vill umboðsmaður barna árétta mikilvægi þess, varðandi verkfallsaðgerðir almennt, að farið sé eftir ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sem lögfestur var hér á landi með lögum nr. 19/2013. Samningurinn leggur þær skyldur á stjórnvöld, að leggja sérstakt mat á það hvaða áhrif ákvarðanir og ráðstafanir hafa á börn, en slíkt mat er liður í því að kanna hvort ákvörðun samræmist 3. gr. Barnasáttmálans, um það sem er börnum fyrir bestu. Leiði mat á áhrifum í ljós að um neikvæð áhrif á börn sé að ræða, ber að leita allra leiða til að fyrirbyggja slík áhrif og grípa til mótvægisaðgerða í þeim tilvikum þar sem það er ekki unnt.